Praktyczne zastosowania

Praktyczne zastosowania GIS w Karkonoskim Parku Narodowym

System Informacji Geograficznej wykorzystywany jest w codziennej pracy w Karkonoskim Parku Narodowym na wielu płaszczyznach, często dla rozwiązywania problemów na pozór nie mających wiele wspólnego z GIS. Pracownicy Pracowni GIS wciąż zdobywają nowe doświadczenia i wykorzystują GIS do wspomagania zarządzania środowiskiem oraz do wspomagania codziennych zadań pracowników parku.
Poniżej przedstawiono kilka konkretnych działań, przy realizacji których GIS okazał się niezwykle pomocnym narzędziem.

Nowe inwestycje narciarskie w Szklarskiej Porębie.

Dopuszczenie do inwestycji narciarskich na terenie Karkonoskiego Parku Narodowego w rejonie Szrenicy w zamian za odstąpienie od inwestycji w rejonie Łabskiego Szczytu jest efektem długotrwałych negocjacji pomiędzy władzami samorządowymi a Parkiem Narodowym. Zarówno na etapie ścierania się koncepcji ogólnych jak też konkretnych uzgodnień Karkonoski Park Narodowy często korzystał z narzędzia wspomagającego zarządzanie, jakim jest System Informacji Geograficznej.
Na etapie ustalenia lokalizacji inwestycji niezwykle pomocne okazał się rekonesans terenowy z pomiarem GPS punktów „newralgicznych”. 

Pomierzono możliwe do zaakceptowania przez park lokalizacje górnej stacji wyciągu, skałki, których ominięcie postulował KPN oraz przebieg łącznika do nartostrady „Śnieżynka”. Na podstawie tych pomiarów i analiz GIS KPN mógł już na tak wczesnym etapie zaproponować bardzo szczegółowe umiejscowienie inwestycji popierając je konkretnymi argumentami. Propozycje te, jak się potem okazało, były zbliżone do lokalizacji ostatecznych.
Kolejnym etapem było podjęcie prac projektowych. Okazało się, ze Park dysponuje dobrym materiałem w formie cyfrowej, który z powodzeniem można przenieś na platformę CAD, wykorzystywaną przez biura projektowe. Niezwykle istotny jest fakt, że wymiana danych następowała w dwóch kierunkach, czyli do systemu w Karkonoskim Parku Narodowym można było zaimportować projekt całej inwestycji i nakładać go na warstwy informacyjne.
Dzięki temu KPN mógł na bieżąco uczestniczyć w pracach projektowych, uzgadniać powierzchnie poszczególnych wydzieleń a nawet wychwytywać drobne błędy poczynione przez architektów, trudne do wykrycia na mapach analogowych. Można było również precyzyjnie wyliczyć powierzchnię do wylesienia w odniesieniu do zasobów przyrodniczych parku. W ten sposób obliczono np. powierzchnię w poszczególnych typach siedliskowych lasu, co stanowiło podstawę wniosku o wyłącznie powierzchni z produkcji leśnej.
Opinia oddziaływania na środowisko również w znacznej mierze opierała się na danych GIS będących w posiadaniu Parku, które w szybki i łatwy sposób mogły być przekazane w żądanej formie map, wykresów czy zestawień. Dzięki możliwości zaimportowania projektów dostarczonych przez inwestora można było wygenerować załączniki graficzne do opinii w postaci map, przedstawiające inwestycję na tle wybranych elementów środowiska przyrodniczego oraz granice projektu zmian planu zagospodarowania przestrzennego.
Podsumowując, GIS w procesie negocjacji i uzgodnień dotyczących nowych inwestycji narciarskich na Szrenicy wykorzystano w celu:
- dostarczenia konkretnych argumentów w dyskusji (szybki dostęp do informacji, prezentowanie danych w przystępnej formie map lub wykresów),
- sprecyzowania lokalizacji inwestycji i powierzchni przeznaczonych do wylesienia (już na etapie wstępnym były one bardzo konkretne i ulegały jedynie drobnym korektom),
- czynnego udziału w procesie projektowania i kontroli projektu (import danych z platformy CAD biura projektowego),
- sporządzania opinii oddziaływania na środowisko (prezentacja danych o zasobach, analizy GIS, przedstawienie projektu na tle zasobów przyrodniczych Parku).

Współpraca z samorządami lokalnymi.

Jednym z zadań Parku narodowego jest jego ochrona przed zagrożeniami zewnętrznymi, która polega między innymi na uzgadnianiu i opiniowaniu działań w obrębie otuliny Parku lub w jego bezpośrednim otoczeniu. W wypełnieniu tego zadania niezwykle pomocna jest mapa ewidencyjna obrębów parku, a także gruntów sasiadujących.
Pozwala ona w szybki sposób identyfikować pojedyncze działki a po nałożeniu warstwy na ortofotomapę ocenić sytuację terenową danej lokalizacji. W wielu przypadkach pozwala to na podjęcia decyzji bez wizji terenowej.
Inną formą wykorzystania funkcjonalności GIS na polu współpracy z Samorządami lokalnymi jest próba wizualizacji zamierzeń inwestycyjnych. Aktualna ortofotomapa naciągnięta na szkielet numerycznego modelu terenu doskonale symuluje zdjęcie stanu rzeczywistego i stanowi podstawę dyskusji o zamierzeniach inwestycyjnych. Symulacje takie wykorzystywane były w Karkonoskim Parku Narodowym min. do negocjacji zapisów w projekcie MPZP miasta Jelenia Góra chroniących otoczenie góry Chojnik przed zabudową. Innym przykładem jest próba wizualizacji góry Szrenica po przeprowadzeniu planowanych inwestycji narciarskich.

Inwentaryzacja infrastruktury turystycznej i technicznej.

W roku 2006 w Karkonoskim Parku Narodowym zapoczątkowano szczegółową inwentaryzacją szlaków turystycznych. Miała ona na celu zlokalizowanie elementów wchodzących w skład majątkowy parku w tym obiektów infrastruktury turystyczno-edukacyjnej i technicznej. Przy pomocy technik GPS namierzono i szczegółowo opisano nawierzchnie na szlakach, mosty, kładki, przepusty, mapy, tablice i pulpity informacyjne, rosochy PTTK, kosze na śmieci i wiaty.
Dane z inwentaryzacji pozwalają wstępnie oszacować i zaplanować nakłady związane z utrzymaniem i remontem szlaków turystycznych przygotowywane w dziale Remontów i Inwestycji KPN. Zwizualizowanie uszkodzonego lub zniszczonego elementu zabudowy lub odcinka szlaku na mapie pozwala określić:
- możliwości komunikacyjno-transportowe dotarcia do miejsca naprawy wraz z oszacowaniem rzeczywistej odległości uwzględniającej nachylenie terenu;
- możliwości pozyskania odpowiednich materiałów używanych do remontu (drewno, kamień, żwir) z najbliższych miejsc pozyskania drewna, zapór rumoszowych na potokach;
- parametry i rodzaj uszkodzonych elementów do wymiany (opisane są wymiary przepustów, kładek, szerokości odcinków o danej nawierzchni);
- ewentualny dodatek, czyli współczynnik do prac remontowo budowlanych ze względu na trudne warunki wykonywania robót (nachylenie terenu, jakość podłoża, dostępność);
- możliwości wytyczenia alternatywnej ścieżki na czas wykonania remontu;
 

Natura 2000

System Informacji Geograficznej w Karkonoskim Parku Narodowym stał się podstawą identyfikacji siedlisk przyrodniczych Natura 2000. Większość siedlisk „naturowych” dało się zidentyfikować na podstawie analizy istniejących zasobów bazy danych przestrzennych.
Podstawą do identyfikacji siedlisk nieleśnych była szczegółowa mapa fitosocjologiczna wykonana na bazie ortofotomapy. Praca polegała głównie na przypisaniu w tabeli atrybutów kodów Natura 2000 do odpowiednich zbiorowisk fitosocjologicznych. Dla zbiorowisk określonych jednoznacznie nie stanowiło to większego problemu jednak duża części wydzieleń została określona w bazie danych jako kompleks zbiorowisk. W takiej sytuacji pod warstwę fitosocjologiczną można było podłączyć ortofotomapę i w ten sposób ocenić udział poszczególnych zbiorowisk w danym wydzieleniu jak również sytuację w obszarze sąsiadującym. W większości przypadków było to wystarczające do jednoznacznego określenia, czy dane wydzielenie stanowi siedlisko Natura 2000, czy też nie.

Identyfikację siedlisk leśnych wykonano z kolei w oparciu o warstwę opisu taksacyjnego. Analiza polegała zadaniu wcześniej opracowanych zapytań do bazy danych. Przykładowo dla identyfikacji siedliska 9410-1 wykonano kwerendę:

GAT = świerk AND (ZESP_FITO = górnoregl. świerczyna sudecka podz. paprociowy OR ZESP_FITO = górnoregl. świerczyna sudecka podz. typowy) AND WIEK >= 100.
Wyniki kwerendy wyświetlane były od razu na podkładzie mapy leśnej oraz ortofotomapy, co pozwalało ocenić poprawność kwerendy. Pracownicy merytoryczni w każdym momencie mogli zaproponować dodanie wydzieleń do tych wybranych przez system.Po wykonaniu kwerend określających wszystkie siedliska Natura 2000 obliczenie przez system podstawowej statystyki (np. powierzchnia w ha, udział %) było już niezwykle proste. Bez większego nakładu pracy można było uzyskać mapki z rozmieszczeniem siedlisk (Ryc. 28.), raporty z podsumowaniem powierzchni dla każdego siedliska, wyszczególnienie, jakie zbiorowiska roślinne weszły do danego siedliska oraz wykresy.