Piętrowość

Szata roślinna Karkonoszy, podobnie jak innych gór, ma charakterystyczny układ strefowy. Zmieniające się wraz z wyniesieniem nad poziom morza zbiorowiska roślinne, tworzą leżące równolegle pasy, które nazywamypiętrami roślinności.

Piętro pogórza

Najniższym piętrem górskim w Karkonoszach jest pogórze, sięgające do około 500 m n.p.m. Obecnie są to w większości tereny uprawne - pola i łąki, urozmaicone niewielkimi połaciami lasów. Znajdują się tu osiedla ludzkie, roślinność naturalna uległa niemal całkowitemu wyniszczeniu. Dawniej na tym obszarze rosły żyzne lasy liściaste - grądy, w których występował dąb, grab, lipa i buk, a w podszycie wyróżniała się leszczyna. Fragmenty tego zbiorowiska zachowały się na Górze Chojnik. W tej i drugiej enklawie Karkonoskiego Parku Narodowego - Wodospadzie Szklarki - występuje też reliktowe dla pogórza zbiorowisko leśne -suboceaniczny bór świeży. Drzewostan tego naskalnego boru tworzy sosna, świerk, buk, jarzębina i brzoza. Nad potokami w wymienionych obszarach zachowały się również niewielkie fragmenty nadrzecznych olszyn górskich z charakterystycznym ziołoroślowym runem, w skład którego wchodzą m.in. rutewka orlikolistna i lepiężnik biały.

Piętro regla dolnego

Także w kolejnym piętrze - reglu dolnym (500 - 1000 m n.p.m.) - naturalna roślinność uległa w większości zniszczeniu, a jej miejsce zajęłymonokultury świerkowe i zbiorowiska porębowe. W pierwotnym krajobrazie tej strefy dominowała kwaśna buczyna górska. Do dziś uboga buczyna ostała się na niewielkich powierzchniach w rejonie Chojnika, Wodospadu Szklarki i Jagniątkowa. Natomiast na obrzeżu Karkonoszy oraz w dolinach Szklarki, Sopotu i Wrzosówki zachowały się nieznaczne fragmenty żyznej buczyny sudeckiej. Od poprzedniego zbiorowiska odróżnia ją występowanie takich gatunków, jak czerniec gronkowy czy gajowiec żółty. Ponadto rośną tu: żywiec cebulkowy i dziewięciolistny oraz przytulia wonna. W wyższych partiach regla dolnego spotkać można zbliżony do naturalnego dolnoreglowy bór jodłowo-świerkowy, posiadający w runie płaszczeńca falistego, przytulię okrągłolistną, pszeńca leśnego i objętego ochroną widłaka - wrońca widlastego.

Piętro regla górnego

Piętro regla górnego (1000 - 1250 m n.p.m.) jest w Karkonoszach prawie w całości porośnięte przez górnoreglową świerczynę sudecką, w której dominuje świerk z domieszką jaworu i jarzębiny. W warstwie zielnej występują tu takie rośliny, jak: chroniona paproć podrzeń żebrowiec, trzcinnik owłosiony, śmiałek pogięty, przytulia hercyńska, podbiałek alpejski, siódmaczek leśny czy borówki. Tam, gdzie zakwaszenie gleb jest największe, rośnie szczawik zajęczy. Bory górnoreglowe, w przeciwieństwie do roślinności poprzednich pięter, nie zostały przekształcone przez działalność człowieka bezpośrednio, jednak dużych zniszczeń dokonały kwaśne deszcze - efekt zanieczyszczenia powietrza.
W omawianych piętrach roślinnych, poza zbiorowiskami leśnymi, występują również łąki. Flora polan reglowych i hal przy górnej granicy lasu jest bogata i urozmaicona. Można tu zaobserwować wiele gatunków objętych ochroną prawną, m.in.: licznie występującą na Jaworowej Łące w Czarnym Kotle Jagniątkowskim arnikę górską, dziewięćsił bezłodygowy, konwalię majową, pojawiające się wiosną na Krokusowej Łące w okolicach Jagniątkowa krokusy, zwiastującą nadchodzącą jesień goryczkę trojeściową, pierwiosnka wyniosłego oraz liczydło górskie. W miejscach podmokłych zauważyć można storczyki, np.: kukułkę Fuchsa, szerokolistną czy plamistą.

Piętro subalpejskie

W piętrze subalpejskim (1250 - 1450 m n.p.m.) największą powierzchnię pokrywają zarośla kosodrzewiny. Kosówce towarzyszy górska odmiana jarząbu pospolitego, wierzba śląska i świerk pospolity. Pomiędzy płatami sosny kosy występują borówczyska bażynowe tworzone przez takie gatunki, jak: bażyna obupłciowa, borówka brusznica i czarna, wrzos zwyczajny czy porost płucnica islandzka. W piętrze subalpejskim zobaczymy też zarośla liściastych krzewów, których głównymi składnikami są czeremcha skalna, jarzębina górska, brzoza omszona karpacka i porzeczka skalna. To endemiczne zbiorowisko spotykane jest w kotłach polodowcowych. Natomiast w okolicach źródlisk, nad potokami i jeziorami, często na podtorfiałym podłożu, występują skupienia wierzby lapońskiej, mające endemiczny i reliktowy charakter. Ponadto w piętrze podalpejskim znaczne powierzchnie zajęte są przez zbiorowiska ziołorośli i traworośli. Z zespołów ziołoroślowych należy wymienić ziołorośla miłosny górskiej, na które składają się również takie gatunki, jak: tojad mocny, modrzyk górski, starzec gajowy i ciemiężyca zielona orazziołorośla paprociowe, które tworzy przede wszystkim wietlica alpejska. Na siedliskach mniej wilgotnych występują zbiorowiskatraworośli, np. zespół z trzcinnikiem owłosionym czy zespół z trzcinnikiem leśnym. Poza głównymi gatunkami, możemy tu odnaleźć interesujące rośliny kwiatowe, np.: zawilca narcyzowego, wawrzynka wilczełyko, naparstnicę zwyczajną, lilię złotogłów, zerwę kłosową, pierwiosnka wyniosłego czy sasankę alpejską.

W partiach grzbietowych Karkonoszy (np. na Srebrnym Upłazie) duże powierzchnie porasta bliźniczka psia trawka, tworząca murawy bliźniczkowe. Ciekawym składnikiem bliźniczysk jest widlicz alpejski oraz widłak goździsty, a barw murawom dodają żółte kwiaty jastrzębca alpejskiego.
Ważnym elementem roślinności i krajobrazu dwóch ostatnich pięter - regla górnego i subalpejskiego są torfowiska. W Karkonoszach występują jedne z największych kompleksów torfowiskowych w górach Europy Środkowej. Po polskiej stronie powierzchnia mokradeł wynosi około 85 ha, z czego na torfowiska wysokie położone w piętrze subalpejskim przypada około 20 ha, natomiast pozostały obszar zajmują torfowiska stokowe zlokalizowane w obrębie regla górnego oraz tuż ponad górną granicą lasu. Najbardziej rozległe torfowiska subalpejskie znajdują się na Równi pod Śnieżką. Ich powstanie związane jest z chłodnym i wilgotnym klimatem oraz budową geologiczną wierzchowiny Karkonoszy. W szacie roślinnej tych mokradeł dominują takie gatunki, jak: wełnianeczka darniowa, wełnianka pochwowata, turzyca bagienna, bażyna obupłciowa, modrzewnica zwyczajna czy żurawina błotna i drobnolistkowa oraz mchy torfowce, wśród których często spotkać można relikt glacjalny - torfowiec Lindberga. Inne pamiątki epoki lodowcowej to: malina moroszka, mająca tutaj swoje najdalej na południe wysunięte stanowisko oraz turzyca patagońska, dla której karkonoskie torfowiska subalpejskie są jedynym miejscem występowania w Polsce.

Stokowe torfowiska regla górnego położone są wyłącznie na północnych zboczach, często o dużym nachyleniu. Znaczne powierzchnie tego typu mokradeł znajdują się w rejonie Pielgrzymów i Słonecznika, Przełęczy Karkonoskiej, Petrówki, Kotła Szrenickiego oraz między Kamiennikiem a Mumlawskim Wierchem. Charakterystycznymi roślinami tych ekosystemów są: turzyca dzióbkowata i pospolita, wełnianka wąskolistna, sit cienki, fiołek błotny i dwukwiatowy, starzec kędzierzawy czy storczyk kukułka Fuchsa. Interesującym składnikiem flory jest owadożerna rosiczka okrągłolistna. Oprócz torfowców rosną tu również mchy brunatne. W Karkonoszach występuje też jedno torfowisko pochodzenia pojeziornego, które wykształciło się w dolinie Łomnicy.

Piętro alpejskie

Piętro alpejskie (1450 - 1602 m n.p.m.) wykształciło się w Karkonoszach jedynie fragmentarycznie, a przyczyną tego jest niewielka wysokość bezwzględna tych gór. Roślinność halną - niskie naskalne murawy - spotkamy na Śnieżce, na grani Czarnego Grzbietu, w najwyższych partiach Wielkiego Szyszaka oraz w Śnieżnych Kotłach. Charakterystycznymi roślinami tego piętra są: mietlica skalna, kostrzewa niska i sit skucina, który późnym latem nadaje rudy kolor halnym murawom. Wymienionym wyżej gatunkom towarzyszą liczne porosty, m. in. z rodzajów płucnica i chrobotek, a na skałach zauważyć można skorupiastą plechę wzorca geograficznego. Interesujące są również zbiorowiska piargów granitowych z rzadką, chronioną paprocią - zmienką górską (w Polsce można ją zaobserwować jedynie w Karkonoszach i Górach Izerskich) oraz wysokogórskie wyleżyska z wierzbą zielną i szarotą drobną.